نوروز در کشور آذربایجان - مجله سرگرمی

کشور آذربایجان یکی از همسایگان شمالی ایران است که هر ساله و هم زمان با آغاز بهار، جشن باستانی نوروز را برپا می نماید.

نوروزستان یا جغرافیای فرهنگ نوروز به کشورهای برپانماینده جشن نوروز می ٰگویند. یکی از این کشورها، همسایه شمالی ایران، کشور آذربایجان است. نکته قابل توجه در مورد پیشینه و علت برگزاری این جشن باستانی در کشور آذربایجان، تعلق این کشور در گذشته ای نه چندان دور به قلمروی ایران بوده و ازاین رو، این سنت ایرانی تا به امروز در آنجا حفظ شده است. از طرفی، کشور آذربایجان تنها کشور غیرفارسی زبانی است که هر سال نوروز را به طور گسترده جشن می گیرد.

در دوره اتحاد شوروی به علت محدودیت های اعمال شده از جانب دولت و از طرفی، شرایط نامساعد مالی، جشن نوروز چندان رونقی نداشت و بسیار محدود در داخل خانواده ها برگزار می شد، ولی پس از استقلال این کشور و با پذیرش جشن نوروز از جانب دولت به عنوان یکی از اعیاد ملی، با رونق و شکوه خاصی به صورت عمومی در سراسر این کشور برپا می گردد.

نوروز بزرگ ترین و باشکوه ترین جشن مردم جمهوری آذربایجان به شمار می رود و در میان مردم از ارزش خاصی برخوردار است. برگزاری آیین های عید نوروز در جمهوری آذربایجان ریشه در آداب، رسوم، سنت و تاریخ گذشتگان داشته و به این جهت در بسیاری از رسوم با فرهنگ و هنر ایرانی وجوه مشترک بسیاری دارد. تنها تفاوت موجود در آداب و رسوم جشن نوروز در آذربایجان این است که مراسم روز سیزده بدر، به عنوان روز طبیعت، در این کشور رایج نیست.

برای مثال، آیین های استقبال از نوروز یک ماه مانده به عید آغاز می گردد. هرکدام از چهارشنبه های اسفند نامی دارند: سو چرشنبه سی (چهارشنبه آب)، اد چرشنبه سی (چهارشنبه آتش)، توپراق چرشنبه سی (چهارشنبه خاک) و یل چرشنبه سی (چهارشنبه آخر یا چهارشنبه باد)، البته جشن های این روزها در شب سه شنبه صورت می گیرد. در چهارشنبه آخر سال نیز همچون مراسم چهارشنبه سوری در ایران، مردم در حیاط خانه ها یا در محله ها، آتش روشن می نمایند یا با تفنگ های مخصوص به تیراندازی می پردازند و همه جا را روشن می نمایند و هرکس به مقدار توانایی خود از روی آتش می پرد و می گوید همه دردها و رنج هایم روی آتش ریخته گردد.

پس از خاموش شدن آتش ها مردم بر سر سفره عید می نشینند و سپس مراسمی مانند پاییدن در، فالگوش ایستادن، از در و دیوار کیسه و کلاه انداختن به اجرا در می آید. از دیگر آداب چهارشنبه سوری در آذربایجان می توان به فال انگشتر، حنا بستن، پوشیدن لباس پسر از طرف دختران و رفتن به خانه همسایه اشاره نمود. از صبح روز چهارشنبه به کنار چشمه ها و رودخانه می فرایند، از روی آن ها می پرند، آب چشمه به منزل می آورند و حتی حیواناتشان را از آب چشمه سیراب می نمایند. انجام این مراسم در برخی از روستاها لازم است و از آن به عنوان خیر و برکت یاد می نمایند.

مردم آذربایجان با شور و اشتیاق خاصی به استقبال نوروز می فرایند. از جمله رسوم رایج استقبال از بهار می توان به خرید پوشاک نو، خانه تکانی، کاشت سبزه، رنگ کردن تحم مرغ و نیز زیارت اهل قبور اشاره نمود. در شب پیش از نوروز نیز اعضای خانواده در خانه بزرگترها جمع شده و طبق سنت برای شام ماهی شکم پر میل می نمایند.

همچون ایران، مردم جمهوری آذربایجان نیز با چیدن سفره هفت سین آغاز بهار را جشن می گیرند. این سفره از هفت عنصری تشکیل شده است که ابتدای آن ها با حرف سین آغاز می گردد، با این تفاوت که اسامی بر اساس نام ترکی عناصر سفره در ترکی انتخاب می شوند. این سفره در منطقه ها مختلف کشور آذربایجان به شکل های مختلفی تهیه می گردد، ولی در حالت کلی، هفت سین جمهوری آذربایجان از این عناصر تشکیل شده است:

• سوماق، نشانه آفتاب؛
• سکه، نشانه شانس؛
• سمنو، نشانه شیرینی، برکت و حاصلخیزی؛
• سبزه، نشانه خلوص و خوشبختی؛
• ساری کوک (زردچوبه)، نشانه شیرینی زندگی؛
• سوت (شیر)، نشانه سلامتی و زیبایی؛
• سو (آب)، نشانه تولد تازه و زندگی.

از جمله وجوه مشترک این سفره با سفره هفت سین ایرانی سمنو است. سمنو علاوه بر نماد سرسبزی، طراوت، برکت، نماد تداوم نسل در میان مردم آذربایجان نیز هست. از این رو، پس از طبخ، آن را میان خویشان، همسایگان و حتی بر مزار رفتگان نیز تقسیم می نمایند. علاوه بر این موارد، آینه ای رنگین در بالای سفره قرار می گیرد. بعلاوه، تمام اعضای خانواده دور سفره هفت سین که نماد ثروت، طول عمر و شادی است، جمع شده و طبق سنت به تعداد اعضای خانواده شمع روشن می نمایند.

در کشور جمهوری آذربایجان نوروز را بر اساس تاریخ شمسی جشن می گیرند و مانند ایران از تاریخ 29 اسفند تا 4 فروردین (20 تا 24 مارس) تعطیلی رسمی است.