سبوحی: سهم طلای سیاه از سبد انرژی جهان درحال کاهش است، تداوم کرونا با قیمت نفت چه خواهد نمود؟ - مجله سرگرمی

از وبسایت وزارت بهداشت درمان آموزش پزشکی دیدن نمایید.

گروه اقتصادی خبرنگاران، قیمت نفت با توجه به شیوع ویروس کرونا به شکل بی سابقه ای کاهش یافته است. کاهش قیمتی که تبعات آن بر بسیاری از بازارها مشهود و بحران های تازه ای را در اقتصاد بین الملل خلق نموده است. نفت که تا پیش از این منبع مم انرژی دنیا بود از نظر دکتر یدالله سبوحی؛ اقتصاددان و عضوهیات علمی دانشگاه صنعتی شریف در دهه های آینده از سبد انرژی دنیا کنار می رود و انرژی های دیگری جایگزین طلای سیاه می شوند. دراین مصاحبه آخرین تحلیل مربوط به دنیای انرژی و نفت را با این استاد اقتصاد انرژی آنالیز نموده ایم گه در ادامه مشاهده می کنید.

به نظر می رسد نفت به عنوان یکی از انرژی های مهم دنیا این روزها نسبت به قبل دچار چالش های جدیدی شده است، آیا انتظار کاهش سهم نفت و ذغال سنگ در سبد انرژی دنیا دور از انتظار نیست؟

دو سه دهه گذشته تغییرات اساسی در بخش انرژی اتفاق افتاده است. این تغییرات در دهه های آینده اشکال مختلفی به خود می گیرد به نوعی که کاهش سهم نفت و ذغال سنگ در سبد انرژی اولیه دنیا پیامد آن خواهد بود و در ازای آن انرژی های تجدید پذیر و طبیعی و گاز طبیعی و انرژی هسته ای صندلی قابل توجهی در چرخه استفاده و مصرف پیدا خواهند کرد. اما سهم انرژی های تجدید پذیر در ترکیب انرژی اولیه بیشتر از منابع دارای سیر صعودی فزاینده خواهد بود. براساس پیش بینی های قبل از بحران کرونا که توسط آژانس بین المللی اتمی اعلام شده تا سال2050 سهم ذغال سنگ در مصرف سوخت انرژی اولیه در سطح دنیا به زیر 10 درصد کاهش می یابد و سهم نفت تا همین سال به کمتر از 22 درصد می رسد، در حالی که سهم نفت در سبد انرژی دنیای در حال حاضر 31 درصد است که البته این رقم نسبت به دو سه دهه پیش که 38 درصد بود 7 درصد کاهش داشته است، لذا فرایند نزولی سهم نفت برای استفاده در بخش انرژی در سطح دنیا ادامه می یابد. آخرین اتفاقی که در حوزه انرژی در سطح دنیا رخ داد مربوط به سال 2019 است که سیستم انرژی کربن خنثی به صورت بسیار جدی مطرح شد و سپس در دستورکار اتحادیه اروپا و کنفرانس مادرید در خصوص تغییرات اقلیمی نهاده شد، مسوولان اروپایی بر آن هستند تا اروپای بدون کرین یا کربن خنثی داشته باشند، بنابراین به دنبال این سیاست یکی از مهمترین بحث های دنیا خروج ذغال سنگ از سیستم انرژی مصرفی است و در دو دهه آینده تنها درسبد انرژی اولیه هند و چین سهمی برای ذغال سنگ خواهد بود. از سال 2017 که آلمان علی رغم برخورداری از معادن ذغال سنگ لایحه ای جهت کاهش استفاده از ذغال سنگ به مجلس برد بسیاری از کشورها نیز به دنبال از رده خارج کردن ذغال سنگ از چرخه انرژی کشورشان برآمده اند.

با توجه به این فرایند آیا سهم نفت در بازارهای دنیای در دهه های آینده کم می گردد؟

نفت نیز همانند ذغال سنگ فرایند نزولی درپیش خواهد داشت. یکی از مسائل مهم نفت در دنیا این است که نسبت ذخایر نفتی به فراوری سالانه نفت (طول عمرذخایر) پایین و برای نفت متداول کمتر از 40 سال است، یعنی دنیا نمی تواند روی نفت به عنوان یک حامل انرژی حسابی باز کند یا در بخش انرژی تاکید خاصی بر آن داشته باشد، لذا به نظر می رسد دوره گذار از نفت شکل گرفته و در بخش انرژی شاهد کاهش سهم نفت به صورت تدریجی خواهیم بود. بی تردید خروج نفت از سبد انرژی اولویت اول دنیا خواهد بود، اما به این معنا نیست که ایران پنحاه سال دیگر نفت مصرف نکند، بلکه مصرف ما نیز به دلایل مختلف محدود می گردد، به ویژه اگر سیستم حمل و نقل خودروهای الکتریکی گسترش بیابد ، به طور کلی نفت توان رقابت خود را با حامل های انرژی جدید از دست می دهد، لذا صندلی نفت به شدت ازبین می رود، نفت به دلیل انتشار گازهای گلخانه ای و اثرات تخریبی فراوانی که بر محیط زیست وارد می نمایند به سرعت کنار گذاشته می شوند.

به نظر می رسد روسیه برنامه ها و راهبردهای بلند مدتی برای آینده با تکیه بر کاهش استفاده از نفت و توسعه زیر ساخت های گازی خود برای صادرات بیشتر دارد، آیا این موضوع را تایید می کنید؟

روسیه در سال 2019 با اشراف به اهمیت نقش گاز در دنیای آینده انرژی معادلات دنیای حول محور نفت را برهم زد. روسیه در کوشش است تا با توسعه و گسترش زیر ساختهای لازم امکان توسعه گاز را برای آینده هر چه بیشتر فراهم کند، اما در حال حاضر کوشش می نماید تا با سرعت بیشتری نفت خود را صادر کند، چرا که به این موضوع مطلع است که دو سه دهه آینده نفت سهم صادراتی چندانی در بازار انرژی ندارد و عملا این ثروت طبیعی هیچ می گردد، به این معنا که با داشتن نفت، هنگامی که سیستم حمل و نقل به سمت الکتریکی شدن حرکت کند و دنیا شاهد تشدید انباشت گازهای گلخانه ای و اثرات تخریبی آن بر محیط زیست باشد قطعا کاهش استفاده از نفت و روی آوردن به انرژیهای پاک را در اولویت قرار می دهد، لذا علی رغم اینکه در زیر زمین نفت داریم اما نمی توانیم استفاده زیادی از آن به عمل بیاوریم یا آن را صادر کنیم، بنابراین روسیه با توجه به حفظ منافع ملی خود در حال توسعه زیر ساخت های گاز کشورش است تا در دوره گذار به سمت مصرف انرژی بدون کربن حرکت کند، از سوی دیگر نیز تا جایی که می تواند نفت صادر کند و همچنین برای آمریکا چالش ایجاد می نماید تا بر صندلی یک رقیب جدی در بازارهای بین المللی آسیب وارد کند، لذا استفاده از منابع طبیعی که ثروتی برای کشور روسیه و همه کشورها به شمار می فرایند یک مزیت است که روسیه آن را زودتر در دستور کار قرار داده است. رقابت نفتی که از آن سخن های زیادی گفته می گردد تحت عنوان چالش روسیه وعربستان نشان می دهد که روسیه برای خود راهبردهای مشخصی در نظر دارد و از مسائل اوپک برای تثبیت صندلی خود در بخش انرژی به خوبی بهره برداری می نماید واز طرفی آمریکا را با محدودیت بهره برداری از نفت غیر متعارف رو به رو نموده است. روسیه بر آن است تا سهم خود را در بازار دنیای تثبیت کند و مهمتر از همه از منابع طبیعی برای تامین منابع اقتصادی خود استفاده کند.

در صورت تداوم وجود ویروس کرونا آیا همچنان با کاهش قیمت نفت وعدم تقاضای بازار روبرو خواهیم بود؟

در یکی دو ماه گذشته گسترش ویروس کرونا منجر به تعطیلی بسیاری از فعالیت های دنیا شد، این تعطیلی رکود اقتصادی دنیا را افزایش داد، با توجه به اینکه کشورها دارای ذخایر نفتی و انرژی چند ماهه هستند با شیوع کرونا تقاضای نفت نیز با افت شدیدی رو به رو شده است. روسیه در سال 2019 بهره برداری خوبی از شرایط انرژی دنیا برای صادرات نفت خود به عمل آورد چرا که می دانست نفت در آینده دنیا دورنمای روشنی ندارد. روسیه کوشش کرد آمریکا را به جایی برساند که به دلیل هزینه بالای استخراج نفت این کشور که در حدود 50 دلار است نتواند از نفت خود استفاده کند. به نظر می رسد با توجه به ذخایر نفتی کشورها و تعطیلی بخش بزرگی از سیستم حمل و نقل دنیای تقاضا برای نفت همچنان با کاهش رو به رو باشد چرا که شرکت های نفتی ترجیح می دهند از ذخیره کوتاه مدت و استراتژیک و منابع موجود خود استفاده نمایند و هزینه های کلان نگهداری ذخیره نفت را کاهش دهند.به نظر می آید در یک سال آینده رکود اقتصادی سنگینی بر دنیا حاکم می گردد، اروپا، آمریکا و بسیاری از کشورها از این بحران آسیب می بینند و اگر ویروس کرونا بزودی مهار نگردد و تقاضایی برای حمل ونقل وجود نداشته باشد نفت همچنان در پایین ترین سطح قیمتی ممکن معامله می گردد، حتی ممکن است قیمت ها کمتر از آنچه تصور می گردد کاهش بیابند.

به نظر شما مسوولین ما در حوزه سیاست گذاری انرژی دچار چه خطاهای فاحش و غیر راهبردی شده اند؟

متاسفانه ما درایران تا کنون از منابع نفتی کشور به خوبی استفاده ننموده ایم، صادرات نفت خام سیاست اشتباهی بود که سال ها دنبال شد، در حالی که باید به توسعه زیر ساخت های ذخیره گاز در منابع نفت و انتقال گاز از میدان های مرزی به چاه های نفتی داخل کشور توجه بیشتری می کردیم چرا که گاز انرژی مهمی در دنیای آینده نزدیک و در دوره گذار سیستم انرژی به اقتصاد کم کربن به شمار می رود و در آینده تقاضای بیشتری خواهد داشت. در بهترین حالت باید گاز را ذخیره می کردیم تا در آینده از این سرمایه طبیعی و ثروت خدادادی با ارزش اقتصادی بالاتر استفاده کنیم، در صورتی که دور نمای نفت به روشنی گاز نیست اما مسوولین ایران نفت خام را صادر کردند و منابع گاز را تخلیه کردند، بنابراین در تامین زیر ساخت های انرژی کشور وسیاست گذاری های درست همیشه دچار تناقضی اساسی بوده ایم، متاسفانه تداوم این سیاست ها آینده روشنی از بخش انرژی کشور در معرض دید قرارنمی دهد. مساله مهم ترصادرات نفت خام و استفاده از منابع ارزی آن برای تامین کسری بودجه دولت است، اشتباه بزرگی که غیر قابل جبران است، در حالی که انتظار می رفت مدیران کشور ثروت درآمدهای نفتی را به ثروت مولدی تبدیل نمایند روز به روز وابستگی بودجه دولت به نفت بیشتر شد، لذا می توان گفت صادرات نفت خام یکی از خطاهای سیاست گذاری درایران بوده و هست. علی رغم شعارهای دولت برای توسعه اقتصادی شاهد افزایش نرخ بیکاری و فقر هستیم، مسائلی که ناشی از سیاست گذاریهای غلط نفتی و بودجه ای کشور است که دولت وابسته به درآمدهای نفتی بر اقتصاد کشور تحمیل نموده است. در حالی که در بسیاری از کشورها، حتی در کشورهای حوزه خلیج فارس ثروت نفت خام در حال تبدیل شدن به ثروتهای مولد دیگری است اما ما چنین سیاستی را دنبال ننموده ایم و در شرایط مناسبی قرار نداریم به دلیل شرایط تحریم های بین المللی هم بسیاری از موقعیت هایی که برای صادرات نفت خام داشتیم از دست دادیم و باز پس دریافت این موقعیت کار بسیار دشواری برای کشور خواهد بود.