کتاب کتابخانه نیمه شب؛ رمان فانتزی پرفروش درباره فرصت های زندگی - مجله سرگرمی

از دیگر دلایل محبوبیت این کتاب در کشور ما شاید این باشد که معیار بسیاری از افراد برای انتخاب کتاب خوب این است که حتماً درسی بزرگ و آشکار به ما بدهد و چیزی مفید از آن یاد بگیریم. خب! کتابخانه نیمه شب هم از هر لحاظ یکی از همین کتاب های آموزنده است؛ کتابی که به ما برای مقابله با دشواری های زندگی انگیزه می دهد و به ما می آموزد با کاستی های زندگی و حسرت ها کنار بیاییم و خودمان را دوست داشته باشیم. همه چیزی که خیلی از ما شاید در شرایط امروز برای سرپا ماندن به آن نیاز داشته باشیم.

اما آیا کتابخانه نیمه شب فقط در همین جملات خلاصه می گردد؟ ژانر واقعی این کتاب چیست و اگر بخواهیم به دور از سلیقه بازار درباره آن حرف بزنیم، چه نکات مثبت و منفی ای میتوان برای آن ذکر کرد؟ در این مقاله سعی شده پاسخ این پرسش ها داده گردد و با توجه به این که ترجمه های بسیار زیادی از نشرهای گوناگون از این کتاب شده، کمی هم درباره این که کدام ترجمه بهتر است، صحبت کنیم.

خلاصه کتاب کتابخانه نیمه شب

همه ما در زندگی با اشخاصی روبه رو شده ایم که با جمله خیلی پتانسیل دارد یا خیلی با استعداد است توصیف می شوند. اما پتانسیل و استعداد داشتن و به آن پتانسیل به خصوص رسیدن، دو امر کاملاً متفاوتند. نورا سید نمونه ای بسیار خوب برای نشان دادن این تفاوت است. نورا می توانست به خیلی چیزها برسد و ممکن بود برای خودش کسی گردد، اما زندگی اش طوری جلو رفت که به هیچ جا نرسید و هیچ کاری انجام نداد. روزی نورا به خودش می آید و می بیند از همان شغل ساده در همان مغازه کوچک هم اخراج شده، گربه ای که تنها همدمش بوده مُرده و دیگر زار زدن هم حالش را خوب نمی نماید. از آنجایی که او معتقد است هیچ چیز تغییر نخواهد کرد و این افسردگی قرار نیست تمام گردد و تصمیم می گیرد به زندگی اش خاتمه دهد. بله! نورا خودکشی می نماید اما نمی میرد. خودکشی نورا او را نه به جهان پس از مرگ، که به یک کتابخانه ماورایی می برد، جایی که نورا می تواند با استفاده از کتاب حسرت ها، به زندگی هایی که می توانست داشته باشد سفر کند. نورا این فرصت را دارد که ببیند اگر آن قدر افسرده نبود، اگر رابطه اش شکست نمی خورد، اگر در شنا، شطرنج یا شغلی که همواره آرزویش را داشت پیروز می شد، زندگی اش چطور می بود.

بدین ترتیب است که نورا آغاز می نماید به سفر کردن در زندگی های متفاوت خودش تا بفهمد در کدام یک واقعاً خشنود و خوشبخت است… اما این موضوع به آن سادگی ها که فکر می کنید، نخواهد بود و خشنودی و خوشبختی آن طور که ما فکر می کنیم نیست.

نقد کتاب کتابخانه نیمه شب

از آن جایی که کتابخانه نیمه شب کتابی کوتاه و روان است، واقعاً بعید است از خواندنش پشیمان بشوید. مت هیگ نویسنده توانایی است که به خوبی می تواند شما را همراه خودش به جهانیی که ساخته است بکشاند. اما آیا واقعاً کتابخانه نیمه شب همانطور که همه جا گفته می گردد، به شما درس زندگی می دهد؟

حقیقت این است که گذاره مردم ما کتاب نمی خوانند چندان درست نیست، بلکه عموم مردم تنها کتابی را می خوانند که گمان می نمایند یکی از گره های روزمره زندگی شان را باز می نماید. دقیقا به همین خاطر هم هست که کتاب هایی با موضوع پیروزیت و روانشناسی در سال های اخیر بازار خوبی پیدا نموده اند. حالا اگر برای شما هم سؤال شده است که چرا کتابخانه نیمه شب آن قدر مشهور و پرفروش شد، دلیلش ساده است: ما داستان زنی را می خوانیم که تمام زندگی های ممکن خودش را دیده و با این حال تصمیم می گیرد به زندگی اصلی خودش برگردد، چرا که با چشم های خودش دیده حتی در برترین نسخه زندگی اش، باز هم خشنود و خوشبخت نیست و مادامی که کمال گرا باشد، هرگز خشنود و خوشبخت نخواهد بود، فارغ از اینکه چقدر پولدار و محبوب است.

وقتی بحث آموزندگی و تغییر در بینش و نگرش در کار باشد، می توان مطمئن بود که کتاب کم مخاطب نخواهد داشت. البته کتابخانه نیمه شب علارقم کلیشه ای به نظر رسیدن ایده روی کاغذ، حال آدم را واقعاً بهتر می نماید. چرا که پیغام آموزنده اش را در غالب داستان ساده ای قرار داده که چفت و بست دارد، خوب تعریف شده است و برای مخاطب مجذوب کنندهیت دارد. در واقع داستان کتابخانه نیمه شب آنقدر صمیمانه و قابل لمس است که هرکسی با هر سلیقه ای نمی تواند از آن متنفر باشد.

اما ممکن است نظراتی را در شبکه های اجتماعی و کتاب فروشی های آنلاین بخوانید، که معتقد باشند آن قدرها که گفته می شد زندگی ام را عوض نکرد! یا از اینکه کتاب شاهکاری تمام عیار نبوده ناراضی باشند. این افراد دقیقا آن هایی هستند که تحت تاثیر جو عمومی با توقعی غیر واقع به سراغ کتاب رفته اند. برای همین هم هست که ضروری است بدانیم دقیقاً با چه کتابی روبه رو هستیم.

اول از همه باید بدانید که نویسنده کتاب، مت هیگ، خودش سال ها با افسردگی درگیر بوده و حتی اقدام به خودکشی هم نموده. بازتاب این دوران و این تقلا برای زندگی را می توان خیلی راحت در اغلب کتاب هایش چه داستانی و چه غیر داستانی مشاهده کرد. حسرت ها و پشیمانی هایی که در انتهای داستان هایش معین می گردد خاتمه جهان نیستند و می توان همراه شان به زندگی ادامه داد. پیغام اخلاقی و روانشناسانه از معینه های کتاب های مت هیگ هستند و حتی چند کتاب غیرداستانی با این مضامین هم دارد.

دلیل این که کتابخانه نیمه شب بیشتر از سایر رمان های مشابه در این حوزه توانسته نظر مخاطبان را جلب کند و بر ذهنیت آن ها تأثیر بگذارد، این است که رویکرد مت هیگ، در این کتاب رویکردی کاملاً مستقیم و بی پرده است. این به این معنی است که مخاطب عام به راحتی می تواند پیغام داستان را درک کند و با آن ارتباط برقرار کند، خود را جای شخصیت اصلی داستان بگذارد و تمام چالش های زندگی اش را در موقعیت هایی مشابه داستان تصور کند، حسرت ها و دوراهی های زندگی نورا را ببیند و تصمیماتی جدی برای زندگی خودش بگیرد.

با همه این ها باید این نکته را در نظر داشته باشید که نه این کتاب و نه هیچ کتاب دیگری، قرار نیست زیرورونماینده زندگی شما باشند، هرچند می توانند الهام بخشِ این کار شوند.

ژانر کتابخانه نیمه شب چیست؟

حقیقت این است که ژانرها در بازار نشر دسته بندی هایی هستند برای پیدا کردن مخاطب هدف هر کتاب. همین تعریف باعث می گردد ژانر هر کتاب در معرفی آن از کشوری به کشور دیگر، یا حتی نشری به نشر دیگر متفاوت باشد. در واقع تجاری شدن صنعت نشر بر روی دسته بندی کتاب ها هم تاثیر گذاشته و هر نشر با توجه به مخاطبان همیشگی و برای از دست ندادن بازار، برچسب ژانری متفاوت بر کتاب می زند.

ژانرهای اصلی کتابخانه نمیه شب بنابر تعاریف و سلیقه مخاطبان خارجی در سایت گودریدز، علمی-تخیلی و فانتزی است. اما با توجه به محبوبیت کتاب های انگیزشی و روانشناسانه در ایران، انتشاراتی که این کتاب را ترجمه و چاپ کردند تصمیم گرفتند تا آن را به عنوان رمانی انگیزشی و فلسفی وارد بازار نمایند. استراتژی که با توجه به بچگانه بودن ژانر علمی-تخیلی و فانتزی از نظر بسیاری از جامعه کتاب دوستان در ایران، راهکاری منطقی و البته پیروز بود.

امید است این توضیحات درباره ماهیت کتابخانه نیمه شب، به فهم بهتر مختصات داستان یاری نموده باشد تا هم از ایجاد توقع بیجا جلوگیری گردد هم کتاب دوستان بدانند جدای از نظرات غالب، آیا واقعا این کتاب مناسبشان هست یا خیر.

برترین ترجمه کتابخانه نیمه شب

وجود ترجمه های متعدد از یک کتاب در بازار کتاب ایران چیز تازه ای نیست. معمولا چندین ناشر تقریبا همزمان یا با فواصل زمانی کوتاه، کتابی با فروش جهانی بالا را ترجمه و منتشر می نمایند. اگر مخاطب جدی کتاب نباشید، ممکن است در دام نشرهایی که با سو استفاده از نام کتاب های بزرگ، آن ها را با کیفیت ترجمه پایین و صرفا برای بدست آوردن سود راهی بازار می نمایند، گرفتار شوید و نه تنها از داستان چیزی متوجه نشوید، بلکه به کل از کتاب خواندن هم فاصله بگیرید.

کتابخانه نیمه شب هم با توجه به محبوبیت و فروش بالا، یکی از این کتاب هاست که بی شمار ترجمه دارد. طبیعتاً فرصت آنکه همه ترجمه ها را آنالیز کرد و با نسخه زبان اصلی کتاب کتابخانه نیمه شب تطبیق داد وجود ندارد. اما خواندن چند صفحه از ترجمه نشرهای خوب از این کتاب، و نگاه انداختن به آنالیز هایی که دیگران انجام داده اند ممکن است که به نظر می رسد برترین راه برای مقایسه ترجمه است.

به نظر می رسد ترجمه محمدصالح نورانی زاده از نشر کوله پشتی که اولین ترجمه انتشاریافته کتابخانه نیمه شب محسوب می گردد، برترین ترجمه است. متن این ترجمه ادبیات بهتری نسبت به اغلب ترجمه ها دارد، روان تر است و از نظر نگارشی، خوب ویرایش شده، به متن اصلی وفادار است و مهم تر از همه لحن ساده و صمیمی مت هیگ در متن زبان اصلی کتابخانه نیمه شب است که در این ترجمه به خوبی حفظ شده.

ترجمه امین حسینیون از نشر ثالث هم روان است و فارسی خوبی دارد، خصوصاً که مترجم، خودش نویسنده است، اما شک و شبهاتی درباره وفاداری به متن در این ترجمه میان مخاطبان وجود دارد. ترجمه کتابخانه نیمه شب نشر ثالث 424 صفحه است، در حالی که ترجمه نشر کوله پشتی و سایر نشرها حدود 350 صفحه است. هرچند که مقدار فونت و حاشیه و… مسائلی از این قبیل روی تعداد صفحات کتاب تأثیر می گذارد، اما این طور که بعضی مخاطبان می گویند ترجمه امین حسینیون اضافاتی دارد و دلیل حجم بیشترش هم همین است.

در ادامه با آوردن بخشی از متن زبان اصلی کتاب و ترجمه نشرهای ثالث و کوله پشتی، مقایسه این دو ترجمه را به عهده خودتان می گذاریم تا در نهایت تجربه خوبی از خرید کتاب کتابخانه نیمه شب داشته باشید:

• متن زبان اصلی:

• ترجمه محمدصالح نورانی زاده از نشر کوله پشتی:

• ترجمه امین حسینیون از نشر ثالث:

جملاتی از کتاب کتابخانه نیمه شب

1. اگه هدفت رسیدن به چیزی باشه که با ذاتت در تضاده، همواره شکست می خوری. هدفت باید این باشه که خودت باشی، که مثل خودت رفتار کنی و به نظر برسی و فکر کنی، که حقیقی ترین نسخه خودت باشی. از خودت استقبال کنی. تشویقش کنی. دوستش داشته باشی. برای رسیدن بهش سخت کوشش کنی. وقتی هم کسی مسخره ش می کنه یا بهش دهن کجی می کنه، محل نذاری. شایعات بیشترشون درواقع حسادتن و فقط ظاهرشون رو تغییر داده ن. سرت رو بنداز پایین، استقامتت رو حفظ کن. به شنا کردن ادامه بده…

2. تنها راه یاد گرفتن، زندگی کردنه.

3.اگه همواره دنبال معنای زندگی بگردی، هرگز زندگی نمی کنی.

4. نورا دوست داشت در جهانی خالی از هرگونه شرارت و ظلم زندگی کند، اما متأسفانه تمام جهانهایی که می توانست انتخاب کند پر از انسان بودند.

5. آدم ها هم مثل شهرند. نمی گردد به خاطر چند بخش کمتر مجذوب کننده شان، به کل آن ها را کنار گذاشت. شاید جاهایی دارند که آدم خیلی ازشان خوشش نمی آید، مثلاً حومه شهر و کوچه های فرعی تاریک و خطرناک، اما بخش های خوبی هم دارند که حضور در آن ها را ارزشمند می نماید.

6. آنچه که نگاهش می کنی اهمیتی ندارد، آنچه که می بینی مهم است.

7. سرکشی بنیاد حقیقی آزادیه. سرنوشت فرمان برها اینه که درنهایت برده بشن.

8. دل تنگی برای دوستانی که نداشته ایم و کارهایی که ننموده ایم و کسی که با او ازدواج ننموده ایم و فرزندی که به جهان نیاورده ایم کوشش زیادی نمی خواهد. خیلی سخت نیست که خودمان را از دریچه چشم دیگران ببینیم و آرزو کنیم به همان شکلی بودیم که آن ها ما را می بینند. حسرت خوردن و تا ابد در حسرت غرق شدن آسان است. مشکل اصلی حسرت زندگی هایی نیست که تجربه شان ننموده ایم. مشکل اصلی خود حسرت است. حسرت است که باعث می گردد در خود چروکیده و پژمرده شویم و حس کنیم بزرگ ترین دشمن خودمان و دیگران هستیم. ما نمی دانیم اگر زندگی مان را به شکل دیگری پیش برده بودیم، شرایط بهتر می شد یا بدتر. بله، زندگی های متفاوت هم وجود دارند، اما زندگی ما هم در جریان است و همین جریان زندگی است که باید رویش تمرکز کنیم.

9. ترس از عشق همان ترس از زندگی است و کسی که از زندگی بترسد مرده ای بیش نیست.

10. زندگی الگوهای متفاوتی داره. ریتم داره. وقتی توی یه زندگی گیر افتاده باشیم، خیلی راحت ممکنه توی خیالات مون تصور کنیم که زمان های غم انگیز یا ناراحت نماینده یا شکست یا ترس مون نتیجه بودن توی اون زندگی خاصه، که فکر کنیم همه اتفاقات نتیجه اون شیوه خاص زندگی کردنه، نه نتیجه صرفاً زندگی کردن. منظورم اینه که اگه می فهمیدیم هیچ شیوه زندگی ای نیست که بتونه ما رو در برابر غم ایمن کنه، همه چیز خیلی ساده تر می شد. فقط باید بفهمیم که غم هم در عمل بخشی از ذات شادیه. نمی شه شادی رو داشت و غم رو نداشت. البته هر دوی این ها برای خودشون حد و مقدار ای دارن، اما هیچ زندگی ای وجود نداره که توش بتونیم تا ابد غرق شادی محض باشیم. تصور اینکه چنین زندگی ای وجود داره، فقط باعث می شه توی زندگی فعلی مون بیشتر احساس غم کنیم.