آنفلوآنزا، از پیشگیری تا درمان - مجله سرگرمی

آنفلوآنزا، از پیشگیری تا درمان

بیماری آنفلوآنزا، هر سال از اواخر شهریور تا پایان زمستان در کشور خودنمایی می کند و به این دلیل، بحث روز محافل پزشکی و بهداشتی در 6 ماهه دوم سال است آنفلوآنزا از بیماری هایی است که همه گیری هایش می تواند افراد را چندین روز از فعالیت های اجتماعی و شغلی بازدارد و هم به لحاظ فردی و هم به لحاظ اقتصادی، خساراتی وارد آورد. درباره این بیماری، تفاوت های آن با سرماخوردگی معمولی و راه های پیشگیری و درمان آن، با دکتر افشین محمد علیزاده متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری به گفتگو پرداخته ایم.

در ابتدا می خواهیم درباره عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی بیشتر بدانیم.

ویروس هایی که در دستگاه تنفسی فوقانی، یعنی بینی، حلق، نای و نایژه ها سبب عفونت می شوند، بسیار متعدد و متنوعند. در هر سال در فصول سرد، حدود 200 نوع ویروس در فضای کشور پراکنده می شوند که برخی از آنها مانند رینوویروس ها، آدنوویروس ها، کرونا ویروس ها و ویروس های پارآنفلوآنزا، علایمی ایجاد می کنند که به نام سندرم سرماخوردگی مشهوراست. اما بیماری آنفلوآنزا، از طریق ویروس آنفلوآنزا ایجاد می گرددکه خودش سه نوع A و B و C دارد. این ویروس در دستگاه تنفسی می تواند گرفتاری های متعددی از برونشیت آنفلوآنزایی تا گرفتاری دستگاه تنفس تحتانی به بار بیاورد.

یعنی بیماری سرماخوردگی و بیماری آنفلوآنزا عوامل ایجادکننده متفاوتی دارند. آیا علایم بالینی آنها هم با یکدیگر فرق دارد؟

بله دقیقا همین طور است. سندرم آنفلوآنزا یک دوره نهفتگی 1 تا 3 روزه دارد که پس از این مدت فرد دچار تب بالا (گاهی تا 41 درجه سانتیگراد)، لرز، سردردهای شدید به ویژه در ناحیه پیشانی و دردهای عضلانی می گردد. همچنین سوزش چشم، اشک ریزش و دردهای کره چشم از علایم دیگرآن است. درفاز دوم، علایم دستگاه تنفس فوقانی ظاهر می گردد که با سرفه، گلودرد و گرفتگی بینی همراه است. بدن درد در این بیماری گاهی آن قدر شدید است که فرد را محدود می کند و مانع از انجام فعالیت های اجتماعی وی می گردد. دیده شده فردی که مبتلا به آنفلوآنزا است اگر زودتر از دوره نقاهت به کارش بازگردد، تا 50 درصد افت عملکرد خواهد داشت. یکی از علایم دیگر بیماری که در حقیقت عارضه آن است،گرفتاری دستگاه تنفس تحتانی می باشد که هم خود ویروس می تواند آن را ایجاد کند و هم می تواند زمینه ساز بروز عفونت ثانویه با عوامل میکروبی گردد.

اما سرماخوردگی هرگز این اندازه علایم شدید ندارد.

سرماخوردگی تب بالا ندارد و حداکثر درجه حرارت تا 38 درجه سانتیگراد بالا می رود. بدن درد و کوفتگی و لرز ندارد و یا کم است. اما گرفتگی بینی و آبریزش بینی دارد و به جای سرفه فرد دچار عطسه است. سرما خوردگی معمولا عوارض شدید نخواهد داشت.

در بحث درمانی چه طور؟ آیا درمان آنها هم با یکدیگر فرق دارد؟

اتفاقا به طور معمول درمان در هر دوی این بیماری ها نگهدارنده و حمایتی است. چون هر دو خود محدودشونده هستند و فقط طول دوره سرماخوردگی کوتاهتراست. در هر دو بیماری فرد باید مایعات مصرف کند و استراحت داشته باشد؛ حتما باید روش های بهداشت فردی رعایت گردد تا از انتشار ویروس ها جلوگیری گردد. اگر تب آزاردهنده باشد می توان از داروهای تب بر مانند استامینوفن استفاده کرد. برای آبریزش هم آنتی هیستامین ها اگر با نظر پزشک مصرف گردد بسیار موثر است. همین جا یک نکته مهم را هم لازم می دانم توضیح دهم: نه سرماخوردگی و نه آنفلوآنزا در سیر درمانی نیاز به تجویز آنتی بیوتیک ندارند. برخلاف تصور عموم آنتی بیوتیک ها نه در تخفیف علایم و نه در کوتاه کردن دوره این بیماری ها هیچ جایگاهی ندارند. فقط اگر آنفلوآنزا سبب ایجاد عفونت میکروبی ثانویه گردد، آنتی بیوتیک ضدهمان میکروب ها تجویز می گردد.

پس نقش داروهای اختصاصی ضدآنفلوآنزا در کجاست؟ اساسا این داروها کدامند؟

این داروها در جمعیت عام مصرف نمی شوند و موارد مصرف محدودی دارند. مثلا در کسانی که واکسن آنفلوآنزا نزده اند یا در چهارده روز ابتدایی پس از تزریق واکسن که هنوز سطح ایمنی بدن بالا نرفته، این داروها با نظر پزشک، کوتاه مدت (5روز) مصرف می گردد که می تواند تا حد زیادی طول دوره بیماری را کوتاه کند از این دسته داروها، می توان آمانتادین و ریمانتادین را نام برد که ازقبل در کشور وجود داشته و همچنین، داروی تازهی به نام اوسلتامی ویر یا تامی فلو که در مراکز بهداشتی وجود دارد و برای موارد شدید آنفلوآنزا که در بیمارستان بستری می شوند به کار می رود.

شما درضمن صحبتتان به نکته جالبی اشاره کردید. آنفلوآنزا، واکسن دارد. اصولا چرا برای این بیماری واکسن طراحی شده است؟

یکی از خصوصیات ویروس آنفلوآنزا این است که هر سال نسبت به سال قبل تغییراتی می کند و اگر جامعه از ایمنی مناسبی برخوردار نباشد ویروس تازه می تواند بیماری مشابه ایجاد کند. معمولا هر سال از ابتدای پاییز تا پایان سال این ویروس شایع می گردد و هریک تا سه سال می تواند همه گیری هایی ایجاد کند. همان طور که گفتم بیماری می تواند افراد را از محیط کاری خود دور کند. مثلا بچه ها به مدرسه نروند و پدر و مادر به تبع آنها نتواند به امور شغلی خود برسند. از سوی دیگر این بیماری در 2 گروه خردسال و سالمند می تواند منجر به بستری در بیمارستان گردد که باز هم به لحاظ جسمی و هم اقتصادی مشکل ساز است. به همین جهت امروزه در گروه های پرخطر سطح ایمنی ایجاد می کنند که جامعه از عوارض بیماری مصون بماند. ویروس آنفلوآنزا هر دو تا سه سال دچار تغییرات جزئی و هر 20 تا 30 سال دچار تغییرات کلی می گردد و به همین جهت واکسن آنفلوآنزا مانند واکسن های دیگر نیست که سال های متمادی بتواند سطح ایمنی ایجاد کند بلکه هر سال بر مبنای ویروس در گردش سال گذشته واکسن تازه ساخته می گردد. واکسن تاریخ دار است و بعداز گذشت تاریخش دیگر قابل مصرف نیست. هر سال در اواخر شهریور گروه های پرخطر علیه بیماری واکسینه می شوند.

این گروه های پرخطر چه کسانی را شامل می گردد؟

سوال مهمی کردید. سردسته گروه هدف واکسیناسیون آنفلوآنزا سالمندان هستند که به لحاظ علمی سن بالای 64 سال را می گویند. البته بالای 50 سال را هم می توان دراین دسته قرار داد به ویژه اگر دچار بیماری های قلبی یا ریوی باشند. دسته دوم بیماران قلبی هستند مانند کسانی که نارسایی قلب یا بیماری های دریچه ای دارند؛ در CCU بستری شده اند یا در یکسال گذشته بخاطر مسائل قلبی در بیمارستان بودند. دسته بعدی بیماران ریوی هستند مانند گروه بیماری های انسدادی ریه مثل آسم یا برونشیت مزمن و یا کسانی که ریه های آنها دچار بدخیمی شده است. در هر دوی این گروه ها آنفلوآنزا سبب تشدید بیماری زمینه ای می گردد. گروه هدف بعدی کسانی هستند که به هر دلیل ضعف ایمنی دارند. مانند مبتلایان به ایدز، بدخیمی های مختلف و کسانی که به دلیل بیماری های کلیوی دیالیز می شوند و داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند. همچنین بیماران دچار امراض روماتیسمی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید که ناچارند کورتون و ترکیبات استروییدی استفاده کند. گروه دیگر، مبتلایان به بیماری های متابولیک مانند دیابت قندی هستند که باید واکسن دریافت کنند. خانم های بارداری که سه ماهه دوم یا سوم بارداریشان با فصل آنفلوآنزا تلاقی می کند هم جزو کاندیداهای دریافت واکسن هستند. تزریق واکسن در سه ماهه اول بارداری توصیه نمی گردد. بچه ها و نوجوانان از شش ماه تا هیجده سال که ناچارند آسپرین مصرف کنند حتما باید واکسن بگیرند. زیرا آسپرین و ویروس آنفلوآنزا با هم یک بیماری کبدی خطرناک به نام سندرم ری را ایجاد می کنند. بچه ها ا ز شش ماه تا پنج سال امروزه مستقلا یک گروه هدف تعریف می شوند. زیرا رفتار آنفلوآنزا در آنها مانند سالمندان است و نیاز به بستری پیدا می کنند. گروه دیگری که امروزه تاکید زیادی روی آنها است کارکنان بخش های بهداشتی و درمانی هستند؛ یعنی پزشکان، پرستاران، بهیاران و تکنسین هایی که در مراکز بهداشتی ودرمانی به بیماران پرخطر دیگر به ارائه خدمت مشغولند. همچنین کارکنان سرای سالمندان. همه این افراد باید واکسینه شوند تا ویروس به بیماران انتقال پیدا نکند حتی گفته شده، خانواده بیماران یا سالمندان هم که از آنها نگهداری می کنند بهتر است واکسن بگیرند.

آیا کسانی هم هستند که نباید واکسن آنفلوآنزا بگیرند؟

بله. فرد مبتلا به بیماری تب دار باید صبر کند تا تب و علایم عفونتش برطرف گردد و بعد واکسن بگیرد. در کسانی که دچار بیماری عصبی گیلن باره هستند (فلج قرینه نزولی) نباید تزریق واکسن صورت بگیرد. سوم افرادی هستند که به فرآورده های تخم مرغ حساسیت دارند یعنی دچار کهیر و بیماری تنفسی می شوند. چون درتهیه این واکسن از جنین جوجه استفاده می گردد. پس می بینید که موارد محدودیت مصرف شدیدی ندارد. حتی خانم های باردار در سه ماهه دوم و سوم و خانم های شیرده به راحتی می توانند این واکسن را دریافت کنند.

شکل و نوبت مصرف چگونه است؟ آیا الزاما باید با تجویز پزشک مصرف گردد؟

یقینا پزشک است که گروه های هدف را می شناسد و واکسن را نسخه می کند و بیمار واکسن را از داروخانه ها تهیه می کند. یعنی واکسنی نیست که سیستم بهداشت و درمان رایگان آن را در اختیار مراکز بهداشتی قرار دهد. البته از دو سال گذشته وزارت بهداشت این واکسن را رایگان در اختیار کارکنان بخش بهداشت می گذارد. داروخانه باید واکسن را در زنجیره سرد نگهداری کند و بیماران به محض تهیه آن را برای تزریق نزد پزشک ببرند. بالای سه سال دوز کامل واکسن را دریافت می کنند. و در زیر سه سال نصف دوز کافی است. البته در زیر 9 ساله ها واکسن باید دو نوبت به فاصله یک ماه تزریق گردد. و در بقیه افراد یک نوبت تزریق سالانه کافی است. واکسن به صورت سرنگ آماده است و نیازی نیست به داخل سرنگ دیگری کشیده گردد. واکسن دراواخر شهریور در کشور توزیع می گردد که همان زمان باید تهیه و تزریق گردد.

واکسن آنفلوآنزا چگونه تزریق می گردد؟

واکسن حتما باید در عضله دلتویید (سربازو) تزریق گردد البته زیر جلدی هم می توان آن را تلقیح کرد. اما تزریق آن از طریق عضلات سرینی، اثر آن را کاهش می دهد.

آیا تزریق واکسن آنفلوآنزا عوارضی هم دارد؟

در 10 تا 15 درصد موارد درد درمحل تزریق ایجاد می گردد؛ که اگر واکسن درست تزریق گردد اندازه زیادی احتمال این عارضه کاهش می یابد قرمزی در محل تزریق و تب مختصرهم گذراست.همه این عوارض خفیف، حداکثر ظرف 24 ساعت برطرف می گردد. عوارض میانه و شدید بسیار نادر است. هر واکسنی احتمال ایجاد سندرم گیلن باره دارد. در مورد آنفلوآنزا خود ویروس حدود یک در یک میلیون و تزریق واکسن کمتر از این، احتمال ایجاد گیلن باره دارد. همین جا لازم به ذکر است که افراد مبتلا به بیماری MS، به راحتی می توانند واکسن را مصرف کنند و این واکسن در تشدید این بیماری نقشی ندارد.

شما اشاره کردید که ویروس آنفلوآنزا تغییرات جزیی و کلی دارد. اما واکسن بر مبنای ویروس در گردش سال گذشته تهیه می گردد. با این ترتیب، آیا امکان دارد که افرادی که واکسن دریافت کرده اند باز دچاربیماری شوند؟ به عبارت دیگر پوشش واکسن چقدراست.؟

سوال بسیار خوبی مطرح کردید. هرقدر افراد از نظر ایمنی قوی تر باشند تاثیر واکسن بیشتر است و معمولا در افراد عادی تا 80 درصد و در سالمندان تا 60 درصد ایمنی ایجاد می گردد. تاثیر واکسن با اینکه صد در صد نیست اما بسیار زیاد است ضمن اینکه فردی واکسن گرفته اگر هم دچار بیماری گردد فرم خفیف را می گیرد و دچار عوارض نخواهد شد و نیازی هم به بستری پیدا نمی کند.

منبع:http://www.salamat.com

/ج

منبع: راسخون